Melange Lahad Datu, Sabah

Mélange ditakrifkan sebagai satu jasad batuan yang rumit dan kusut yang telah mengalami perlipatan, penyesaran dan telah termetamorf dengan hebat di sempadan kepingan kerak bumi yang menumpu (Ibrahim Abdullah dan Juhari Mat Akhir, 1990).

Menurut Tjia (1990), melange merupakan sekumpulan batuan yang terdiri daripada klasta kecil hingga besar daripada pelbagai litologi dan punca di dalam matriks berbutiran halus yang tericih. Batuan ini merupakan breksia tektonik yang dihasilkan oleh canggaan ke atas batuan terkonsolidat yang terletak di bawah batuan penutup. Kebanyakan mélange terhasil daripada canggaan ke atas isian parit lautan di dalam zon subduksi. Ianya sering berkaitan dengan olistostrom dan ofiolit di mana klastanya boleh mencapai sebesar bukit dan terdiri daripada litologi asing di dalam matriks berbutiran halus (pasir hingga lumpur).

Clement (1959) serta Haile and Wong (1965) memperkenalkan nama Formasi Ayer yang merujuk kepada batuan yang mengandungi struktur nendatan dan breksia yang terdiri daripada selang-lapis tuf – tufit – batu pasir – syal – konglomerat – batu kapur di mana lokaliti keratan rujukan terletak di ulu Sg. Ayer, Semenanjung Dent. Pada asalnya ianya dinamakan Formasi Segama Utara oleh Leicester (1936) dengan Ahli Basal merupakan Ahli Batu Kapur Tempadong tetapi telah diubah oleh Reihard dan Wenk (1951). Batu Kapur Tempadong dan Ahli Volkanik merupakan ahli di dalam formasi ini.

Clennell (1992) membuat kajian terkini berkenaan Melange di Sabah di dalam tesisnya “The Melanges of Sabah, Malaysia”. Beliau merujuk kepada pelbagai jenis batuan seperti batu pasir, batu lumpur, batu lodak, serpentinit, opkalsit, basalt, batu hijau (greenstone), aglomerat, rijang, batu kapur, tonalit, diorit, amfibolit dan lain-lainnya di dalam matriks berbutiran halus yang kemudiannya mengalami canggaan kompleks.

Kajian terkini di kawasan Lahad Datu mendapati mélange terdiri daripada bongkah-bongkah batuan yang pelbagai saiz antara 1m hingga 30m terbenam di dalam matriks berbutiran halus. Bongkah-bongkah batuan tersebut terdiri daripada batu kapur, rijang, batu lumpur, batu pasir, konglomerat, syal, batuan volkanik seperti andesit, dasit dan tuf. Matriks pula adalah syal merah hingga syal hitam, batu lodak kelabu hingga coklat, pasir halus hingga sederhana kasar. Batuan ini ditemui di kawasan Kg. Sepagaya, Kg. Jawa, Kg. Jawa Baru, Kg. Kenangan, Kg. Tamoi, Kg. Buang Sayang, Teck Guan Estate, Kg. Bt. Belacon, Fidlot Segama, Taman Fajar, Taman Idaman Sara, Kg. Durian, Kg. Durian Baru, Taman Perdana (jalan Lahad Datu – Kunak), Hospital Lahad Datu, Kg. Air Panji, Pekan Tabanak, Kg. Ipit, jalan Edam - Kg. Segama, Jalan Golf dan jalan Lahad Datu – POIC.